Boşanma davasında en çok merak edilen konulardan biri maddi ve manevi tazminatlardır. Eşlerin kusurları bu anlamda önem arz etmektedir.
Boşanma davalarında manevi tazminata hükmedilmesinin sebebi boşanma sebeplerinin davacı eşin kişilik haklarını zedelemesi ve bundan dolayı şeref ve haysiyetine yapılmış bir saldırının var olduğunu ve bunun da manevi zarara sebep olmasıdır.
Manevi zarar, bir kişinin haklarının hukuka aykırı bir şekilde ihlal edilmesi sebebiyle meydana gelen acı, elem, ızdırap ve kedere verilen isimdir.
Manevi tazminat ile de kişide meydana gelen bu manevi zararın giderilmesi veya en aza indirilmesi amaçlanmaktadır.
Makale İçeriği
Boşanma Davalarında Manevi Tazminatın Hukuki Dayanağı
Boşanma davalarında talep edilen manevi tazminatın sebebi, boşanmaya neden olan olaylar yüzünden meydana gelen manevi zararın giderilmesidir.
Türk Medeni Kanunu’nun 174/2 maddesi de manevi zararın azaltılabilmesi için zarar göreni koruyucu bir hüküm getirmiştir. Madde metni şu şekildedir:
“Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.”
Bu madde ile kanun koyucu boşanmaya sebep olan olaylar nedeniyle kişilik hakları zedelenen tarafı korumak ve zararını azaltmak istemiştir.
Boşanma Davalarında Manevi Tazminatın Şartları
Boşanma davalarında manevi tazminat talep edebilmek için aranan şartlar şunlardır:
- Eşlerin boşanmış olması
- Boşanmaya neden olan olaylar yüzünden tazminat isteyen tarafın kişilik haklarının hukuka aykırı olarak ihlal edilmesi
- Manevi tazminat talep edilen eşin daha fazla kusurlu olması
- Eğer boşanma dilekçesinde talep edilmemişse boşanma davası kesinleştikten sonra en geç 1 yıl içinde boşanma sebebiyle manevi tazminat davasının açılmış olması
Burada en önemli şartlardan biri tarafların boşanmış olmasıdır. Eğer eşler boşanmadan manevi tazminat davası açmak istiyorlarsa bu durumda Türk Borçlar Kanunu genel hükümler gereğince manevi tazminat davası açılmalıdır.
Hangi Davranışlar Manevi Tazminata Sebep Olur?
Uygulamada daha çok eşlerden kusurlu olan aleyhine manevi tazminat hükmedileceği kabul edilmiştir. Buna rağmen Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun vermiş olduğu 2022/120 E. 2023/378 K. sayılı ve 26.04.2023 tarihli kararda hangi davranışların manevi tazminata sebep olacağı açıklanmıştır. Şöyle ki;
“Yargıtayın manevi tazminatı gerektirmeyen evlilik birliğine ilişkin uygulamalarına göre salt boşanma kararı verilmiş olması olgusu nedeniyle manevi tazminat verilemez. Yargıtaya göre salt boşanmış olmak, kişilik haklarına saldırı niteliği taşımaz. Boşanma kararı verilmiş olması manevi tazminat ödenmesine gerekçe yapılamaz. Zira evliliğin sona ermesi, tek başına kişilik haklarına saldırı olarak kabul edilemez. Aynı şekilde birlik görevlerini yerine getirmemek, evin ihtiyaçları ile ilgilenmemek, ev kirasını veya faturaları ödememek, evi sebepsiz terk etmek, eve bakmamak, eve geç gelmek, bağımsız konut temin etmemek, birlikte yaşamaktan kaçınmak, çalışmamak, sık iş değiştirmek, mali yükümlülükleri yerine getirmemek, dava açarak fiili ayrılığa sebebiyet vermek gibi kişilik haklarına saldırı niteliğinde olduğu kabul edilmeyen kusurlu davranışlar nedeniyle manevi tazminat ödenmesine karar verilemez.”
Bu karara göre boşanma davalarında manevi tazminata hükmedilebilmesi için kişilik haklarını zedeleyici davranışların varlığı aranmıştır.
Boşanma Davalarında Manevi Tazminatın Hesaplanması
Manevi tazminat kişide oluşan elem, keder ve ızdırap sebebiyle oluştuğundan dolayı hesaplanması güçtür.
Boşanma davalarında hakim manevi tazminata hükmederken tarafların sosyal ve ekonomik durumlarını, yaşlarını, evlilik süresini, saldırı türünü ve yoğunluğunu dikkate almaktadır.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2015/9722 E. 2016/883 K. sayılı kararında bu durumu açıklamıştır. Şöyle ki;
“Boşanmada manevi tazminatın amacı, boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan tarafın, bozulan ruhsal dengesini telafi etmek, manevi değerlerindeki eksilmeyi karşılamaktır. Onun için, kişilik haklarını ihlal eden fiille, tazminat miktarı arasında makul bir oranın bulunması gerekir. Bir tarafın zenginleşmesine yol açacak sonuçlar doğurur miktarda manevi tazminat takdiri, müesseseyi amacından saptırır. Hakim, tazminat miktarını saptarken, bir yandan kişilik hakları zedelenen tarafın, ekonomik ve sosyal durumunu ve boşanmada kusuru bulunup bulunmadığını ve varsa kusur derecesini, fiilin ağırlığını; öbür yandan da, kişilik haklarına saldırıda bulunanın kusur derecesini, ekonomik ve sosyal durumunu göz önünde bulundurmak zorundadır.”
Buna göre zararı meydana getiren fiil ile tazminat miktarı arasında bir oran olması ve hükmedilen manevi tazminatın kendisi lehine manevi tazminat hükmedilen tarafı zenginleştirmemesi dikkat edilerek manevi tazminat hesaplaması yapılmaktadır.
Manevi Tazminat Nasıl Talep Edilmeli?
Manevi tazminatı iki yöntemle talep edebilirsiniz. Bunlar:
- Boşanma davası ile birlikte
- Boşanma davası kesinleştikten sonra en geç 1 yıl içinde
İki yöntemden hangisi ile talep edilirse edilsin manevi tazminat talebinin dava dilekçesinde açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
Ayrıca önemli bir diğer husus da manevi tazminat ıslah yoluyla arttırılamayacağı için fazlaya ilişkin haklar saklı tutulamaz. Bundan dolayı dava dilekçenizde net bir miktar bildirmeniz gerekir.
Hakim talepleriniz ile bağlıdır. Bundan dolayı dilekçenizde yazılı miktarın daha üstüne bir tazminat miktarı hükmetmeyecektir. Buna rağmen somut olaya göre daha aşağı miktarda tazminata hükmedebilir.
Boşanma Sebebiyle Açılacak Manevi Tazminat Davalarında Zamanaşımı
Eğer manevi tazminatı boşanma davası ile talep etmemişseniz Türk Medeni Kanunu 178. maddesi gereğince 1 yıl içinde açacağınız manevi tazminat davası ile tazminat talep edebilirsiniz.
Çünkü TMK 178 “‘Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.” diyerek boşanma sebebiyle açılacak tüm davaları bir zamanaşımı süresine tabi kılmıştır.
Boşanma Sebebiyle Açılacak Manevi Tazminat Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Boşanma davalarında veya boşanma davasından sonraki 1 sene içinde açılacak manevi tazminat davasında görevli mahkeme Aile Mahkemesidir. Aile mahkemesinin olmadığı yerlerde ise bu tür davalara bakmakla görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
Boşanma davalarında yetki konusu ise özel hükümlere tabi kılınmıştır. Buna göre yetkili mahkemeyi belirlerken uygulanabilecek iki kural vardır:
- Eşlerden birinin yerleşim yeri
- Davadan önce son altı aydan beri birlikte oturulan yer
Ayrıca şu da belirtilmelidir ki eğer evlilik sonra erdirilmeden önce genel hükümlere göre manevi tazminat davası açılmak isteniyorsa bu durumda görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
